"Biblioteka gromadzi bogactwa wieków i pokoleń, mogą z nich czerpać bez miary nieprzeliczone tłumy, a nigdy nam nie poskąpi ani mądrości, ani światła".
Jan Wiktor
Historia biblioteki Gminy Stara Biała sięga 1950 roku. W Kronice (zapoczątkowanej w 1968 roku) jako rok założenia Gminnej Biblioteki Publicznej podaje się rok 1950, wtedy też dokonano pierwszego wpisu w księdze inwentarzowej. Od 1954 r. biblioteka funkcjonowała pod nazwą Gromadzkiej Biblioteki Publicznej. Wiadomo, że biblioteka mieściła się w budynku Gromadzkiej Rady Narodowej, posiadała samodzielny lokal o powierzchni 16 m2. W 1963 roku zbiory biblioteki liczyły 6.606 wol. i zarejestrowanych było 750 czytelników . Za lata 1950 -1962 wszelka dokumentacja zaginęła. W 1973 r. w związku z nowym podziałem administracyjnym Polski, zmieniona została nazwa na Gminną Bibliotekę Publiczną, w tym samym roku biblioteka została przeniesiona z budynku GRN do domu strażaka (remizy), gdzie wydzielono dla niej dwa pomieszczenia, trochę większe od poprzedniego lokalu. Mimo złych warunków starano się zawsze aktywnie działać w środowisku, podejmując różnorodne inicjatywy. Ich celem było nie tylko dostarczenie czytelnikom wartościowej literatury, ale chęć stworzenia w bibliotece ośrodka skupiającego życie kulturalne lokalnego środowiska. Sieć biblioteczną w Gminie Stara Biała w 1975 r. tworzyła gminna biblioteka oraz 15 punktów bibliotecznych, które pełniły rolę ogniwa łączącego czytelnika z biblioteką publiczną. Punkty zlokalizowane były w większości w domach prywatnych i najczęściej prowadzono je społecznie. Działały w oparciu o księgozbiór biblioteki publicznej i organizowane były w miejscowościach, gdzie trudny lub odległy był dostęp dla potencjalnego czytelnika. Praca w bibliotece nie była łatwa. Bibliotekarz sam musiał palić w piecu, sprzątać i dowozić książki do odległych nieraz punktów bibliotecznych. Przez lata rozrastał się księgozbiór, przybywało sprzętu i czytelników. W lipcu 1983 r. biblioteka otrzymała dodatkowy lokal i nastąpiło przeniesienie części zbiorów i wyposażenia do nowego pomieszczenia w oddalonej części remizy. Takie rozmieszczenie księgozbioru w różnych częściach budynku utrudniało pracę bibliotekarzom, jak i ograniczało swobodny dostęp do zbiorów czytelnikom. Biblioteka łącznie zajmowała 43 m2. W 1985 roku powstała pierwsza filia biblioteczna w Maszewie Dużym, która mieściła się w domu prywatnym u Pani Iwony Machały i przez nią była prowadzona. W 1988 roku powołana została następna filia w Starych Proboszczewicach, ta filia również mieściła się w domu prywatnym i prowadzona była przez Panią Bogusławę Kaliwoda. Po 1989 roku rozpoczęto likwidację punktów bibliotecznych. Utworzenie filii i likwidacja punktów było odbiciem zmian zachodzących w całym kraju. W 1992 r. biblioteka przejęła od Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Płocku, punkt biblioteczny w Zalesiu, który prowadzony był przez Panią Zofię Janiszewską. Placówka ta powstała w oparciu o księgozbiór biblioteki gminnej, a pracownik został tam zatrudniony na 1/2 etatu. Punkt mieścił się w budynku byłej Szkoły Podstawowej w Zalesiu i istniał do 2001 r. W latach 1993-1994 w związku z nowo wybudowanymi szkołami podstawowymi, filie biblioteczne otrzymały lokale w szkołach, poprawiając tym samym nieznacznie warunki pracy tych placówek. W 1995 r. nastąpiła ponownie zmiana lokalu gminnej biblioteki. Pomieszczenie o powierzchni 55 m2 mieściło się w nowo wybudowanym Gminnym Ośrodku Zdrowia w Białej, w chwili obecnej mieści się tu również Urząd Gminy. W grudniu 1999 r. Gminna Biblioteka Publiczna po raz kolejny zmienia swoją siedzibę . Nowy lokal o powierzchni 78 m2 znajduje się w tym samym budynku z oddzielnym wejściem i łazienką. Nowe pomieszczenia stworzyły dobre warunki pracy bibliotece. Krok po kroku wyposażono bibliotekę w nowe meble, podnosząc jej estetykę i funkcjonalność.
Uchwałą Rady Gminy Nr 166/XXIV/06 z dnia 09 marca 2006 r., biblioteka została przekształcona w samorządową instytucję kultury. Gminna Biblioteka Publiczna w Starej Białej posiada osobowość prawną, jest instytucją kultury działającą w obrębie krajowej sieci bibliotecznej, wpisaną do rejestru organizatora pozycja rej. Nr 1/1993 z dnia 15 stycznia 1993 roku na mocy Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Obiektem starań biblioteki jest odbiorca usług bibliotecznych. Jemu podporządkowane są cele i zadania statutowe biblioteki jako instytucji upowszechniania kultury. Zadaniem biblioteki jest gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów bibliotecznych, udostępnianie zbiorów oraz prowadzenie działalności informacyjnej. Oprócz wypełniania tych zadań biblioteki prowadzą stałe formy działalności kulturalnej związanej z popularyzacją książki i czytelnictwa w środowisku lokalnym (spotkania autorskie, wycieczki, lekcje biblioteczne, spotkania z bajką, konkursy czytelnicze, wystawy książkowe, organizowane są zajęcia dla dzieci i młodzieży w czasie ferii i wakacji).
Uchwałą Nr 56/VIII/07 Rady Gminy Stara Biała z dnia 11 października 2007 r. została zlikwidowana filia biblioteczna w Maszewie Dużym. Na podjęcie takiej decyzji miała wpływ niewielka ilość czytelników korzystających z biblioteki. W tym czasie pracownik tam zatrudniony nabył prawo do emerytury. W styczniu 2015 r. filia w Starych Proboszczewicach otrzymała lokal, w nowo wybudowanym budynku samorządowego przedszkola, mieszczącego się w Nowych Proboszczewicach przy ul. Floriańskiej 20. Lokal usytuowany jest na parterze i przystosowany dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Posiada wypożyczalnię, pomieszczenie biurowe, gospodarcze i toaletę dla czytelników. Nowe pomieszczenia stworzyły bardzo dobre warunki pracy bibliotece, a lokalizacja obiektu podniosła niewątpliwie jej rangę. Pozostaje mieć nadzieję, że ta zmiana spotka się z pozytywnym odbiorem naszych użytkowników, których serdecznie zapraszamy do korzystania z usług tej placówki.
Historia biblioteki to nie tylko dzieje jej lokalu i księgozbioru, ale przede wszystkim ludzie, którzy w jej kształt włożyli swoją wiedzę, umiejętności i osobiste zaangażowanie. W sposób szczególny należy podkreślić ogromny wkład osób kierujących jej działalnością. Od 1950 r. pracowały w gromadzkiej, a później w gminnej bibliotece następujące osoby:
- Mirosława Witkowska
- Stanisława Piotrowska
- Zofia Bodal
- Janina Jezierska
- Ewelina Synowiec
- Marianna Ptaszyńska
- Zofia Stawska
- Hanna Sadecka
- Władysław Tomczak
- Bożena Gorczyca
- Grażyna Kołodziejska
- Grażyna Czarnecka
- 1975 - Teresa Olszewska
- 1975 - 1977 Lilianna Giermata
- 1977 - 1979 Anna Jankowska
- 1979 - 1981 Maria Nowak
- 1981 - 1982 Hanna Koczyk
- 1982 - 1984 Danuta Kozińska
- 1984 - 2023 Hanna Smardzewska
- 1976 - 1994 Krystyna Chojnacka - pomoc bibliotekarza
- 2023 - Izabela Wypych
Niniejszy materiał dotyczący historii biblioteki, oparty został na zapisach w Kronice biblioteki, stanowi on podstawowe źródło informacji o ponad sześćdziesięciu latach funkcjonowania instytucji w tym środowisku.
Zarys historyczny Gminnej Biblioteki Publicznej w Starej Białej oraz podległych placówek
opracowała: Hanna Smardzewska
